– Δεν ντρέπεστε κύριε Τσέχο;
Διόλου;
Αφήστε τους να ζουν και
Να παίζουν τον Τρωικό πόλεμο
Κάτι αρπάζουν
– Η καρδιά μου είναι πουτάνα
Εγώ της λέω ναι
Αυτή μου λέει όχι
Μόλις διαβάσαμε ένα από τα ανέκδοτα ποιήματα του Ηλία Τσέχου, που πρόκειται να συμπεριληφθεί, αυτό μαζί με άλλα, στην έκδοση που επιχειρούμε, από τις εκδόσεις Τύρφη, εν έτη 2017.
Ο Ηλίας Τσέχος είναι γενναίος άνθρωπος και διακατέχεται από εκείνο το είδος παλαιού ανδρισμού, αφού δε διστάζει με εντιμότητα να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Στο ποίημα αυτό εδώ, λοιπόν, μας ξεκαθαρίζει τη στάση του και μιλά για όλους αυτούς που ως επαγγελματίες αναγνώστες -όπως άλλωστε και ο υποφαινόμενος- τοποθετούνται όσον αφορά την ποίηση ανάλογα με τα μικρά ή και μεγαλύτερα συμφέροντά τους.
«Δεν ντρέπεστε κύριε Τσέχο διόλου;» και η απάντηση έρχεται αποστομωτική «Η καρδιά μου είναι πουτάνα / Εγώ της λέω ναι /Αυτή μου λέει όχι». Δηλαδή?
Δηλαδή καλό θα είναι να αποφεύγουμε να ρωτούμε όταν δεν είμαστε έτοιμοι να πάρουμε απαντήσεις από έναν, κάποιον, που τερματίζει τον αυτοσαρκασμό, την ειλικρίνεια, την απομυθοποίηση, την ευθύτητα και την άμεση γνώση. Καλό θα είναι να αποφεύγουμε να ζητούμε απαντήσεις από κάποιον που έθεσε τον εαυτό του στην κατάσταση όπου «δεν έχει να χάσει τίποτε» αφού όλα κατά κάποιον τρόπο έχουν ήδη χαθεί. Καλό είναι να μη ρωτάμε όταν δεν είμαστε έτοιμοι να ακούσουμε.
Τι ποιητής είναι, λοιπόν, ο Ηλίας Τσέχος; Αυτό μου θυμίζει μια παλαιά διαμάχη σε κύκλους επονομαζόμενων κριτικών και λογοτεχνών που περιστράφηκε γύρω από το ζήτημα του αν το δένδρο κάτω από το οποίο αυτοκτόνησε ο Κ. Καρυωτάκης ήταν ευκάλυπτος ή λεύκα! Αντιλαμβάνεστε το φαιδρόν του πράγματος, που πολύ καλά κάνει και ειρωνεύεται ο Τσέχος.
Το ζήτημα δεν είναι, λοιπόν, τι είδους ποιητής είναι, αλλά αν είναι ή αν δεν είναι και τέλος. Διότι ο ποιητής, δεν είναι όπως εσφαλμένα πιστεύεται, ένας καλλιτέχνης για να κρίνεται κατά περίσταση και που έγινε ποιητής επειδή δεν έγινε ζωγράφος, τραγουδιστής ή ηθοποιός. Ο ποιητής δεν είναι καλλιτέχνης, δεν αναπαριστά, δεν ερμηνεύει, δεν αποδίδει, δεν συμβολίζει και κυρίως δεν κομψεύεται. Ο ποιητής δεν είναι σοφιστής, δεν είναι μυσταγωγός, ούτε υποχείριο ή δούλος κανενός, ούτε καν του ίδιου του εαυτού του ( ως και στον ίδιο εμένα που σας ιστορώ ''αντισταθείτε'' λέει ο Μιχάλης Κατσαρός ), ο ποιητής είναι πολεμιστής, ο ποιητής είναι ακρίτας!
Αφού όμως δεν αναπαριστά, αφού δεν ερμηνεύει, δεν αποδίδει, τότε τι ακριβώς συμβαίνει με την ποίηση και ποια είναι εκείνη η «εκ των ων ουκ άνευ» στιγμή κατά την οποία περνάμε το κατώφλι της ποιήσεως. Ας τελειώνουμε με αυτό! « Η ποίηση είναι η ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου » λέει ο Ανδρέας Εμπειρίκος και ευφυολογούν όλοι πάνω σε αυτό και ακκίζονται και χαριτολογούν οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ. παραβλέποντας κάτι κεφαλαιώδες.
Προσέξτε, δε λέει η αναπαράσταση, δε λέει η μίμηση, δε λέει η απόδοση, αλλά λέει η ανάπτυξη. Δηλαδή ποίηση είναι να υποστασιοποιείς το ίδιο το ποδήλατο να το παρουσιάζεις μπροστά στον έκπληκτο αναγνώστη και να ανεβαίνεις επάνω σε αυτό, να κάνεις βόλτες ή κάπου να πηγαίνεις. Δηλαδή η ποίηση είναι η δημιουργία ενός γεγονότος πραγματικού που υπερβαίνει το πραγματικό, χωρίς να μεταπηδά στο απραγματοποίητο και το αφελώς υπερβατικό. Εδώ είναι το μυστήριο άλλωστε, όπως σοφά έλεγε και ο Όσκαρ Ουάιλντ. « Το μυστήριο του κόσμου είναι στο ορατό και όχι στο αόρατο » και η ποίηση αυτού του είδους, συγκλονιστικά μυστήρια φέρνει στο φως, δηλαδή πραγματικά γεγονότα!
Υπάρχει ένα ποίημα ανάμεσα σε αυτά που έχω στα χέρια μου, που είναι νομίζω σε θέση να απαντήσει οριστικά και αμετάκλητα - όπως ακριβώς κάνει η αληθινή ποίηση - στο π ε ρ ί ποιήσεως ζήτημα.
Διάρκεια στην ποίηση
Η αυτοχειρία στην ποίηση δεν έχει τέλος
Οφείλεται αν είσαι ποιητής
Η αυτοχειρία στο ποίημα έχει τέλος
Οφείλεται στα όνειρα
Ιδού! Δεν υπάρχει κανένα μυστικό, λέει ο Τσέχος. Η ποίηση ξεκινά εκεί ακριβώς που τελειώνει η ανεντιμότητα. Τι μας λέει σε αυτό το ποίημα, που μοιάζει τόσο πολύ και με αφορισμό και με στοχασμό και καθόλου μελωδία δεν έχει και που αισθάνεσαι αναντίρρητα το ποίημα; Μας λέει ότι ποίηση δίχως εσωτερικό ήθος, δίχως περίσκεψη, δίχως αιδώ, δίχως μεγαλείο και δίχως να υποσκάπτεις ό,τι μπορεί να υποσκαφθεί και κυρίως τον εαυτό σου, δεν υπάρχει.
Αν όμως τα πράγματα έμεναν εκεί θα είχαμε κάνει τον μισό δρόμο και κανείς δεν έχει φτάσει πουθενά, μένοντας στα μισά. Στη δεύτερη λοιπόν στροφή είναι που ο ποιητής τοποθετείται, λέγοντας ότι η αυτοχειρία στο ποίημα έχει τέλος και το τέλος της αυτοχειρίας, δηλαδή της αλήθειας, της ποίησης δηλαδή του ίδιου του ποιήματος, είναι τα όνειρα και λέγοντας αυτό μας γκρεμίζει στο απρόσιτο φαράγγι του αφορισμού, της πολλαπλής ανάγνωσης. Τα όνειρα τελειώνουν το ποίημα, τα όνειρα οδηγούν στην πράξη, τα όνειρα όμως οδηγούν και στη χαύνωση και την ακηδία, τα όνειρα τελειώνουν το ποίημα και οτιδήποτε σημαίνει αυτό και τράβα βρες άκρη με τον εαυτό σου εσύ τίμιε αναγνώστη.
Και αφού διατρέξαμε τα περί ποιήσεως και ποιητικής, ας δούμε λίγο και τον ίδιο τον ποιητή, όπως ωραία αυτοπεριγράφεται, σε ένα ακόμη από αυτά τα ανέκδοτα ποιήματά του που εγώ του έδωσα τον τίτλο «ο Νταής» και που μου αρέσει να το προσάπτω στον Ηλία Τσέχο!
Όμως όπως όλες οι λέξεις έτσι και αυτή έχει ένα σημαίνον και ένα σημαινόμενο, έχει ένα κέλυφος και έναν πυρήνα, μια σημασιοδότηση. Χρησιμοποιώ τη λέξη αυτή, λοιπόν, αποστερώντας οποιοδήποτε υποτιμητικό χαρακτηριστικό. Νταής είναι αυτός που μπλέκει σε καυγάδες, που χώνεται μέσα στη ζωή, που ορμά σχεδόν απερίσκεπτα στη φασαρία, που προκαλεί την τύχη του, που δε διστάζει να αναμετρηθεί με τον οποιονδήποτε, με κίνδυνο βέβαια -αφού δεν είναι συνειδητά και επαγγελματικά κακοποιός και κακούργος- να την πληρώσει πολύ άσχημα αυτή του την παλικαριά και που παρά ταύτα, αν κάποτε ξεμπλέξει, αμέσως θα ξαναριχτεί στην ίδια ιστορία. Και ποιο είναι παρακαλώ το μεγαλύτερο νταηλίκι στο οποίο μπορεί να μπλέξει κανείς; Το μεγαλύτερο νταηλίκι είναι η ποίηση!
Ο Νταής
Γιατί απ’ τον καφέ μου
Πίνουν Δημήτριος
Φώτιος
Ούρσουλα φέροντας νερά
Ομίχλη απλωμένα
Βαρούν την Κυριακή οι κυνηγοί
Ίρμα στα πόδια μου
Κουλουριασμένος ύπνος
Γιατί ο Φώτης είπε
«Μπήκες μόνος και νταής στη μοίρα σου
Την ποίηση»
Ο Τάκης έτρεξε για να σωθώ
Χθες βράδυ
Ο καφές πικρόμαυρα
Από τα μέτρια βαθιά
Χαράματα μονάχος
Μην ξημερώσει η γουλιά
Και αύριο δεν έχει
Παρουσίες
Γιατί ο Φώτης είπε '' Μπήκες μόνος και νταής στη μοίρα σου / Την ποίηση ''...
Δεν έχω να πω περισσότερα, δεν έχω να δικαιολογηθώ σε τίποτε και σε κανέναν, αφού αυτό το νταηλίκι είναι που συνιστά και τον πυρήνα της ποιήσεως, καθώς και την ολοφάνερη παράμετρο, που με οδηγεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, να ζητήσω από τον Ηλία Τσέχο να προσχωρήσει σε ένα άλλο και παρόμοιο νταηλίκι, που συνιστά η ύπαρξη των εκδόσεων Τύρφη.
Έτσι είμαστε εμείς, υψώνουμε το χέρι και το βλέμμα ψηλά, απευθυνόμαστε στον ουρανό και του ζητάμε τα ρέστα, οργιζόμαστε με την κατάστασή μας, ζητάμε να απολογηθεί αυτός σε εμάς όπως ακριβώς εμείς σε αυτόν, ως όμοιος προς όμοιο, ως ίσως προς ίσο και παλεύουμε και πέφτουμε και σηκωνόμαστε και κλαίμε και ζητάμε συγγνώμη ξανά και ξανά και αγωνιζόμαστε ανάμεσα στους ανθρώπους και μέσα μας, κάθε στιγμή, για το δίκιο και το σωστό, ψάχνοντας στα σκοτάδια του αυτού του κόσμου, να φέρουμε ένα τόσο δα μικρό φως. Και ξέρουμε, πολλές ελπίδες δεν έχουμε, μα άλλο τρόπο δεν ξέρουμε για να ζούμε, παρά μόνον αυτό το οδυνηρό νταηλίκι.
Κύριε Ηλία Τσέχο, είστε παλιός και έμπειρος σε αυτό και παρακαλώ να μη μας αφήνετε μόνους επί μακρόν, από ποιήματα και την ποιητική σας.
