Αρχείο
- Παρασκευή, 03 Απριλίου 2015
Του Σίμου Ανδρονίδη
«Εσείς που περνάτε μέσα από λόγια εφήμερα, πάρτε τα ονόματα σας και φύγετε. Από τις ώρες σας μακριά ο χρόνος μας. Φύγετε. Αρπάξτε ό,τι μπορείτε απ’ το μπλε της θάλασσας κι απ’ την άμμο της μνήμης, φωτογραφίστε ό,τι θέλετε, μήπως και καταλάβετε αυτό που πάντα θα σας είναι ακατανόητο: πως γίνεται μια πέτρα απ’ τη γη μας τη στέγη τ’ ουρανού να χτίζει. Εσείς που περνάτε μέσα από λόγια εφήμερα, εσείς το ξίφος, εμείς το αίμα, εσείς ατσάλι και φωτιά, εμείς τη σάρκα μας… Πέτρες εμείς, εσείς ερπύστριες. Δακρυγόνα εσείς, εμείς βροχή». (Μαχμούντ Νταρουίς, ‘Εκείνοι που περνάνε μέσα απ’ τα εφήμερα λόγια’).
Συμπληρώθηκαν 21 χρόνια από την εξέγερση του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστας, μία εξέγερση που συντάραξε συθέμελα το Μεξικό, μεταβάλλοντας ταυτόχρονα την ίδια την κίνηση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Η εξέγερση του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού των Ζαπατίστας κινήθηκε ενάντια στις νόρμες του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, ο οποίος, 'αναπτυσσόμενος' εντός της εδαφικής επικράτειας του Μεξικού ενσωμάτωνε μορφές ενός φεουδαρχικού πράττειν. Η 'ποιοτική' κίνηση των Ζαπατίστας επεδίωξε την σύζευξη του ειδικού ( οργάνωση της εξέγερσης στην επαρχία Τσιάπας) με το γενικό, (σύμφυση με τις ευρύτερες στοχεύσεις του μπλοκ των λαϊκών-κυριαρχούμενων τάξεων της χώρας).
Η εξέγερση τους 'εδαφικοποιήθηκε' στην επαρχία Τσιάπας του Μεξικού, κάτι που συνέβαλλε στην 'ποιοτική' διεύρυνση του ευρύτερου εξεγερσιακού προτάγματος. Το πολλαπλό 'όλον' της εξέγερσης και της δράσης των Ζαπατίστας, ενάλλασσε μορφές και προσίδιους τρόπους πάλης, εκκινώντας από τις μεγάλες και 'συνθετικές' πορείες και φθάνοντας μέχρι την κορωνίδα της λαϊκής πάλης, ήτοι την ένοπλη ΄σύγκρουση με το κράτος και τους καταπιεστικούς μηχανισμούς του. Η προσφυγή στην άμεση ‘εξεγερσιακή’ βία ενέγραψε τα χαρακτηριστικά ενός «ποιοτικού προσδιορισμού» της δράσης και της κίνησης των εξεγερμένων Ζαπατίστας. Η άμεση και «υλική» αντικρατική βία «οριοθέτησε» την αναγκαιότητα διαφύλαξης και ταυτόχρονα διεύρυνσης των όρων συγκρότησης της εξέγερσης, ενώ, την ίδια στιγμή, η κρατική βία επεδίωξε την προσίδια εκμηδένιση των συνηχήσεων της Ζαπατίστικης εξέγερσης.
Η εξεγερσιακή βία δεν είναι η απλή απάντηση που δίδεται στο ευρύτερο κρατικό-κατασταλτικό πεδίο, αλλά η «ερώτηση» που τίθεται όταν οι ρηγματώσεις που προκαλούνται στο πεδίο του κοινωνικού, (ως αποτέλεσμα της προσίδιας παρέμβασης του κράτους) μεταβάλλουν δομικά και ολικά το πλαίσιο λειτουργίας των κυριαρχούμενων τάξεων. Η ένοπλη κίνηση των Ζαπατίστας έθεσε με σαφήνεια το ερώτημα: μέχρι πότε το ευρύτερο κρατικό πράττειν θα διευρύνει τα όρια «δράσης» του άρχοντος συγκροτήματος εξουσίας; Κι αυτή η ένοπλη «ερώτηση» έτεινε προς την πλευρά της ποιοτικής «συμπερίληψης» λαϊκών στοχεύσεων, μετατοπίζοντας τους όρους εκφοράς και άρθρωσης του πολιτικού παιγνίου και συγκροτώντας το «εδαφικοποιημένο» κίνημα του «πολλαπλού όλου».
Η ευρύτερη εξεγερσιακή έκφανση περιελάμβανε ένα πλήθος κινηματικών δραστηριοτήτων που έτειναν στην οργάνωση της λαϊκής διαπάλης. Οι μορφές της θεμελιώδους «εδαφικοποίησης» και οργάνωσης της εξέγερσης, η άμεση απεύθυνση στις πληττόμενες κοινωνικές τάξεις, το εύρος που προσέλαβε η ώσμωση και η αλληλεπίδραση με τους «από κάτω», συγκρότησαν ένα εξεγερσιακό σημαίνον, το οποίο εκδίπλωσε τις νοηματοδοτήσεις του σταθερά και αβίαστα, ως άλλη εξεγερσιακή «βεντάλια». Και η κραυγή του κινήματος των Ζαπατίστας, ακούστηκε πολύ πέρα από την εδαφική επικράτεια του Μεξικού: ‘Θέλουμε, διεκδικούμε την ζωή, την πολύχρωμη και πολλαπλή ζωή, την ζωή που τέμνει τις ανάγκες του ανθρώπου με το όλον της φύσης. Οι εξεγερμένοι Ζαπατίστας διεκδίκησαν το δικαίωμα στον αξιοβίωτο βίο, τον βίο που συμπληρώνει αρμονικά και οργανικά τις ανάγκες και τα θέλω του ανθρώπινου σώματος και πνεύματος με την ευρύτερη και «ολική» θέαση του κόσμου και της φύσης. Το εξεγερσιακό παλίμψηστο των Ζαπατίστας ορίζεται και προσδιορίζεται συνάμα ως ο «πόλεμος των λέξεων και του λόγου», κάτι που ισοδυναμεί με την δομική και ολική «εγχάραξη» των λέξεων που ανανοηματοδοτούν την ζωή, λέξεων που αποτελούν τις πρωταρχικές και πρωτόλειες συσσωρεύσεις του κόσμου (με βάση και τις παραδόσεις των πανάρχαιων πολιτισμών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής), στο θεμελιώδες πεδίο της κοινωνικής ολότητας.
Οι λέξεις που «ρέουν» αβίαστα από το στόμα και ο ποιοτικός λόγος που συγκροτεί στάσεις και ταυτότητες, συνέθεσαν και «όπλισαν» το κίνημα των Ζαπατίστας. Τα δικά τους όπλα δεν «παρήγαγαν» απλώς σφαίρες, αλλά λέξεις που επαναδιατύπωσαν τα αιτήματα και τα συμφέροντα του μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων. Το κίνημα των Ζαπατίστας προσιδιάζει σε μορφές άμεσης αυτοοργάνωσης και αυτοδιαχείρισης, καθότι έθεσε τις βάσεις για την προσίδια ενεργοποίηση των «από κάτω».
Αυτή η «ποιοτική» ώσμωση της κάθε ημέρας, παρήγαγε τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάδυση και την αποκρυστάλλωση μορφών λαϊκής αυτενέργειας και πρωτοβουλίας, εκεί όπου οι ιθαγενείς της Τσιάπας μετασχηματίστηκαν σε ενεργά και δραστήρια «υποκείμενα» δόμησης μίας νέας αυτόνομης και βαθιάς «κανονικότητας» που συμφύεται οργανικά με τις πλούσιες παραδόσεις του παρελθόντος. Το Ζαπατίστικο εξεγερσιακό σημαίνον επεδίωξε την «αποαποικιοποίηση» (και της Τσιάπας αλλά και του Μεξικού) από το κεφαλαιοκρατικό πράττειν.
Το Ζαπατίστικο εξεγερσιακό σημαίνον ενέγραψε τα χαρακτηριστικά μίας 'ποιοτικής' κλιμάκωσης της πάλης του, με την ένοπλη ΄σύγκρουση να αποτελεί την συμπύκνωση και την κορύφωση της. Η άμεση 'εκδίπλωση' της εξεγερσιακής 'ροής' περιέλαβε τα στοιχεία μίας 'ζώσας' και ενεργής πολιτικής και ιδεολογικής συγκρότησης. Το κίνημα των Ζαπατίστας, λειτούργησε ως ένας ενεργός 'συλλογικός διανοούμενος’ (για να θυμηθούμε και τον Αντόνιο Γκράμσι), που άρθρωσε και συνάρθρωσε τα συμφέροντα των ιθαγενών (εργαζομένων & αγροτών) της επαρχίας Τσιάπας. Ως πολιτικός ‘συλλογικός διανοούμενος’ το κίνημα των Ζαπατίστας οργάνωσε και προετοίμασε το έδαφος» της σύγκρουσης, προσδίδοντας ταυτόχρονα «υλικότητα» στα συμφέροντα των ιθαγενών της Τσιάπας.
Κι αυτός ο 'συλλογικός διανοούμενος' αναγιγνώσκοντας' τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά που όριζαν και προσδιόριζαν την δραστηριοποίηση του άρχοντος αστικού συγκροτήματος εξουσίας, το εύρος των κοινωνικών συμμαχιών του, τις μορφές συνάρθρωσης και εκπροσώπησης κοινωνικών συμφερόντων (βλέπε πολιτικά κόμματα), καθώς και την δυνατότητα συγκρότησης μίας συγκεκριμένης και ιδεολογικοποιημένης κοινωνικής συμμαχίας, κινήθηκε με στόχο την ριζική και δομική αναδιαμόρφωση των όρων κίνησης του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.
Οι Ζαπατίστας προσέδωσαν 'υλικότητα' και 'τοπικότητα' στο όραμα της κοινωνικής αλλαγής. Μέσα από τις γραμμές του αναδείχθηκε η μορφή του θρυλικού Subcomandante (υποδιοικητή) Marcos, που, κάθε ώρα και στιγμή 'τραγουδούσε' με την φωνή των ιθαγενών της Τσιάπας. Ο υποδιοικητής που δεν αποκάλυψε ποτέ το πρόσωπο του, ήταν η ζώσα αντανάκλαση της προσίδιας πολλαπλότητας του κινήματος. Κανείς δεν γνωρίζει ποιος πραγματικά είναι. Ο Marcos είναι το όραμα και το πράττειν, είναι το συμβολικό 'προσωπείο' της εξέγερσης, το παραμύθι ενός λαού που διεκδικεί τα δικαιώματα του και την αξιοπρέπεια του. Τα πολλά πρόσωπα μιλούν με την φωνή του ενός. Και ο αμφίσημος ένας, ως άλλος Fernando Pessoa , (Φερνάντο Πεσσόα), υιοθετεί τα προσωπεία των πολλών. Οι φιγούρες των εξεγερμένων συμφύονται οργανικά με τις παραδόσεις των αρχαίων λαών της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής.
Ας κλείσουμε αυτό το κείμενο με τα υπέροχα λόγια του ίδιου του υποδιοικητή Μarcos, από τις υπέροχες και διδακτικές 'άλλες ιστορίες': 'Όπως το σπαθί του παραμυθιού του γερο-Αντόνιο, η κυβερνητική επίθεση του Φεβρουαρίου εισχώρησε χωρίς καμιά δυσκολία στις περιοχές των Ζαπατίστας. Ισχυρό, εκθαμβωτικό, με όμορφή λαβή, το σπαθί της Εξουσίας χτύπησε τη Ζαπατίστικη ζώνη. Όπως το σπαθί της ιστορίας του γερο-Αντόνιο, έκανε μεγάλο θόρυβο και φασαρία, όπως αυτό, τρόμαξε μερικά ψάρια. Όπως στο παραμύθι του γερο-Αντόνιο, το χτύπημα του ήταν μεγάλο, δυνατό... και άχρηστο. Όπως το σπαθί της ιστορίας του γερο-Αντόνιο, εξακολουθεί να είναι μέσα στο νερό, να σκουριάζει και να παλιώνει. Το νερό; Συνεχίζει το δρόμο του, τυλίγει το σπαθί και, χωρίς να του δίνει σημασία, φτάνει μέχρι το ποτάμι, που θα πρέπει να το πάει μέχρι το μεγάλο νερό, όπου γιατρεύουν τη δίψα οι πρώτοι θεοί, οι μεγάλοι, αυτοί που γέννησαν τον κόσμο...' Σήμερα, 21 χρόνια μετά το ξέσπασμα της εξέγερσης, τα νοήματα που την «γονιμοποίησαν» είναι ακόμη ενεργά. Η αποχώρηση του Subcomandante Marcos από το προσκήνιο σηματοδοτεί την συμβολική μετάβαση σε μία άλλη εποχή. Όμως, το εξεγερσιακό δυναμικό ενέχεις τις έννοιες του «πολλαπλού όλου» και της βαθιάς συλλογικότητας.
Το κίνημα των Ζαπατίστας δύναται να προσφέρει πολύτιμα και πλούσια διδάγματα στην διαπάλη για την προσίδια υπέρβαση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Μας υπενθυμίζει ότι αυτό που έχει σημασία είναι η καθημερινή «αισιοδοξία». Με τα λόγια του Αντόνιο Γκράμσι, «ό,τι καταπιέζεται αποδεσμεύεται. Όμως, αντίθετα, χρειάζεται να επισύρουμε αποφασιστικά την προσοχή μας στο παρόν έτσι όπως είναι, αν θέλουμε να το μεταβάλουμε. Απαισιοδοξία του νου, αισιοδοξία της θέλησης». Αισιοδοξία που θα «αγγίξει» τις υπερβάσεις που πρέπει να λάβουν χώρα στο παρόν, με στόχο την οικοδόμηση ενός ριζικά διαφορετικού μέλλοντος. Η αισιοδοξία και η ελπίδα δεν «χωρούν» σε δόσεις και σε λελογισμένα πλαίσια, αντιθέτως, αρθρώνοντας ως πάθος (που εμπεριέχει και την λογική), ως δράση και ως όραμα.
