Ομιλητής ήταν ο κ.

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΘ. ΜΗΝΑΟΓΛΟΥ

Διδάκτωρ νεώτερης ιστορίας, του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας της

Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Συντονιστής της εκδήλωσης :

ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΑΛΙΟΣ

(εκπαιδευτικός-συγγραφέας)

Η εκδήλωση έγινε στα πλαίσια του εορτασμού του Ολοκαυτώματος, υπό την αιγίδα του Δήμου Νάουσας

Απόσπασμα από την ομιλία του κ. Χαράλαμπου Μηνάογλου

Ἀναστάσιος Μιχαὴλ ὁ Ναουσαῖος

Ὁ πρῶτος Ἕλληνας Ἀκαδημαϊκὸς

Ὁ Ἀναστάσιος Μιχαὴλ (c.1670-1725)[1] ὑπῆρξε σπουδαῖος φιλόλογος καὶ ὁ πρῶτος Ἕλληνας Ἀκαδημαϊκός, καθὼς κατέστη μέλος μίας ἀπὸ τὶς τρεῖς ἀρχαιότερες ἀκαδημίες παγκοσμίως, αὐτῆς τοῦ Βραδεμβούργου (Βερολίνου) στὰ 1707. Ἡ Ἀκαδημία εἶχε ἱδρυθεῖ τὸ 1700 μὲ πρῶτο πρόεδρο τὸν Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716).  Στὴν Πρωσικὴ Ἀκαδημία ἀφιέρωσε καὶ τὸ πιὸ ἐκτενὲς γνωστὸ ἔργο του. Πρόκειται γιὰ τὸ γνωστὸ στὴν βιβλιογραφία ὡς Περιηγηματικὸν Πυκτάτιον, τὸ ὁποῖο ἔχει σωθεῖ σὲ ἕνα μόνο ἀντίτυπο καὶ αὐτὸ χωρὶς σελίδα τίτλου καὶ κολοβό, καθὼς λείπουν οἱ σελίδες μετὰ τὴν 216. Τὸ κείμενο αὐτὸ εἶναι πιθανὸν νὰ ἀπετέλεσε καὶ ὁμιλία του στὴν Ἀκαδημία.

Τὸ τμῆμα τοῦ ἔργου ποὺ εἶναι γνωστὸ δὲν ἀποτελεῖ περιηγητικὸ κείμενο, ὅπως ὑπαινίσσεται ὁ μέχρι σήμερα τίτλος ποὺ ἀκολουθεῖ τὸ ἔργο, ἀλλὰ μία πραγματεία, ἕναν Λόγο περὶ Ἑλληνισμοῦ καὶ ἔχει ὡς περιεχόμενο τὴν παρουσίαση τῆς ἑλληνικῆς λογιοσύνης, παιδείας καὶ γλώσσας μετὰ τὴν Ἅλωση, ὥστε νὰ ἀποδειχθεῖ ἀβάσιμη ἡ ἀνθελληνικὴ θέση διαφόρων Εὐρωπαίων ἑλληνιστῶν τῆς ἐποχῆς, ὅτι οἱ Ἕλληνες πλέον εἶχαν πάψει νὰ ὑπάρχουν.

            Ὁ Μιχαὴλ διέπρεψε ὡς ἑλληνιστής, ἂν καὶ δὲν εἶναι γνωστὸ νὰ δημοσίευσε αὐτούσια σχετικὰ ἔργα, καθὼς καὶ αὐτός, ὅπως οἱ περισσότεροι Ἕλληνες δάσκαλοι στὴν Εὐρώπη κατὰ τὴν πρώιμη νεότερη ἐποχή, ἀναγκάστηκε νὰ ἐργαστεῖ γιὰ λογαριασμὸ Εὐρωπαίων ἑλληνιστῶν, ὥστε νὰ ἐξοικονομήσει τὰ πρὸς τὸ ζῆν. Οἱ τρεῖς τουλάχιστον γνωστὲς συμβολές του σὲ σπουδαῖα ἔργα Εὐρωπαίων ἑλληνιστῶν, μαρτυροῦν τὴν ἐπιστημοσύνη του. Ὁ Μιχαὴλ δὲν ὑπῆρξε ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ μετέβη στὴν Εὐρώπη, γιὰ νὰ μάθει, ἀλλὰ γιὰ νὰ διδάξει ἑλληνικά. Αὐτὸ φαίνεται τόσο ἀπὸ τὴν ἐκλογή του ὡς ἐξωτερικοῦ μέλους στὴν Ἀκαδημία τοῦ Βραδεμβούργου (Βερολίνου), ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν ἐκτίμηση ποὺ ἔτρεφαν γιὰ τὸ πρόσωπό του καταξιωμένοι Γερμανοὶ ἑλληνιστές, ὅπως ὁ ἀκαδημαϊκὸς August Hermann Francke (1663-1727), ἀνατολιστὴς καὶ ἑλληνιστής, ὁ ἀκαδημαϊκὸς Friedrich Hoffmann (1660-1742) καὶ ὁ ἑλληνιστὴς Johann Tribbechovius (1677-1712).

Ὁ στόχος ποὺ θέλησε νὰ ἐπιτύχει ὁ Μιχαὴλ μὲ τὴν προσφώνησή του πρὸς τὴν ἀκαδημία τοῦ Βραδεμβούργου ἦταν ἀναμφισβήτητα ἡ προβολὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ ἡ ἀποκατάσταση τῆς ἀλήθειας σχετικὰ μὲ αὐτὸν στὴν Εὐρώπη. Ταυτόχρονα, ὅμως, τὸ ἔργο λειτούργησε καὶ ὡς ἕνα σημαντικὸ ἐπιστημονικὸ πόνημα ἀνάμεσα στοὺς Εὐρωπαίους Ἑλληνιστές, οἱ ὁποῖοι πλέον εἶχαν καὶ μία αὐθεντικὴ μαρτυρία περὶ ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ περὶ τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς ἐποχῆς τους, ἐφόσον αὐτὴ κατατέθηκε ἀπὸ κάποιον ποὺ ἦταν τὸ γένος Ἕλλην καὶ εἶχε τὴν ἑλληνικὴ ὡς μητρική του γλώσσα.

            Ὁ κεντρικὸς σκοπός, ἡ προβολὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ τόσο πρὸς τὰ μέσα, τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία, ὅσο καὶ πρὸς τὰ ἔξω, τὴν Εὐρώπη, ὑπηρετεῖται κατάλληλα, ἀπὸ τὴν ἐπίτευξη τριῶν ἐπιμέρους στόχων ποὺ ἔχει θέσει ὁ Μιχαήλ: τὴν καταπολέμηση τῆς ἀνθελληνικῆς ἄποψης ποὺ ἐκφραζόταν τότε ἀπὸ μερίδα τῶν Εὐρωπαίων Ἑλληνιστῶν πὼς τὰ μετακλασικὰ ἑλληνικά, δὲν ἦταν ἑλληνικὰ καὶ κατὰ συνέπεια καὶ οἱ Ἕλληνες τῶν ἀρχῶν τοῦ 18ου αἰώνα δὲν ἦταν Ἕλληνες, τὴν παρουσίαση τῆς ἑλληνικῆς λογιοσύνης καὶ τῆς παιδευτικῆς δραστηριότητας κατὰ τὴν Τουρκοκρατία καὶ τὴν προβολὴ τῆς ἐπίδρασης τοῦ Ἑλληνισμοῦ τόσο στοὺς Ὀρθοδόξους λαούς, ὅσο καὶ στοὺς Δυτικούς.

            Ὁ Μιχαὴλ καθίσταται μὲ ὅλα τὰ παραπάνω ἕνας ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους λογίους τῆς Τουρκοκρατίας καὶ σίγουρα ἐκεῖνος ποὺ γνώρισε τὴν μεγαλύτερη καταξίωση καὶ διέθετε τὸ μεγαλύτερο κύρος ἀπὸ ὅλους τοὺς Ἕλληνες δασκάλους στὴν Εὐρώπη. Ταυτόχρονα, ἀποτελεῖ καὶ τὸ πιὸ πολύτιμο πετράδι τοῦ θησαυροῦ τῆς ναουσαίικης λογιοσύνης, καθὼς ἔκανε γνωστὸ καὶ δόξασε τὸ ὄνομα τῆς ἰδιαίτερης πατρίδας του στὰ πέρατα τῆς Εὐρώπης, ἀπὸ τὸ Βερολῖνο μέχρι τὴν Μόσχα.