Η  προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας και Δρ. Αρχαιολογίας Αγγελική Κοτταρίδη ανέλυσε τα τελευταία γεγονότα, ενώ περιέγραψε όλες τις εργασίες που έχουν γίνει στο παραχωρηθέν κτίριο από το 2018.

Η κ. Κοτταρίδη δήλωσε μάλιστα πως απέστειλε έγγραφο που αναλύει όλα όσα έγιναν και ποιες είναι οι επιπτώσεις της παραχώρησης του κτιρίου τόσο στο Δήμο  Νάουσας και στο δήμαρχο Νικόλα Καρανικόλα, όσο  και στην Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λ. Μενδώνη, στον  Γεν. Γραμματέα ΥΠΠΟΑ κ. Γ. Διδασκάλου, , στον Πρόεδρο Δημοτικού Συμβουλίου Νάουσας κ. Γ. Βασιλείου  και στους  Αρχηγούς παρατάξεων του  Δημοτικού Συμβουλίου Νάουσας κ.κ. Ν. Κουτσογιάννη, Ι. Ιωσηφίδου, Α. Λακηνάνο.

Σημειώνουμε πως στο συγκεκριμένο θέμα παρεμβάσεις πραγματοποίησαν  ο τέως δήμαρχος και εκ νέου υποψήφιος δήμαρχος Νάουσας Νίκος Κουτσογιάννης, ο υποψήφιος δήμαρχος Νάουσας Γρηγόρης Μαρκοβίτης αλλά και ο πρόεδρος των Ξενοδόχων Ημαθίας Δημήτρης Μάντσιος.

Η «Ν» σας παρουσιάζει το έγγραφο της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ημαθίας και της κ. Κοτταρίδη

«Αριστοτέλειο Αρχαιολογικό Κέντρο Μίεζας «

"Με έκπληξη πληροφορηθήκαμε την πρόσφατη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Νάουσας (7. Σχ.) που αφορά στην άρση της παραχώρησης του Κτηρίου Γενικής Εξυπηρέτησης της Μαθητικής Εστίας Νάουσας συνολικού εμβαδού 2.350 τμ (ενιαίο, αυτόνομο ισόγειο 1.608,88 τμ και προσβάσιμο από τροχοφόρο δια μέσου ράμπας υπόγειο με εμβαδόν περίπου 750 τμ) το οποίο έχει παραχωρηθεί από τον Δήμο Νάουσας στο ΥΠΠΟΑ/ΕΦΑ Ημαθίας για 25 χρόνια προκειμένου να στεγαστεί χώρος συγκέντρωσης, αποθήκευσης και μελέτης ευρημάτων της βόρειας Ημαθίας και πρότυπο επισκέψιμο κέντρο συντήρησης και παρουσίασης αρχαιολογικού υλικού και ειδικότερα ψηφιδωτών, αποτοιχισμένων τοιχογραφιών, επιγραφών και αρχιτεκτονικών μελών.

Η άρση της παραχώρησης στηρίχθηκε στον ισχυρισμό του δημάρχου κ. Καρανικόλα ότι: «το 2016 έγινε επίσης παραχώρηση προς το Υπουργείο Πολιτισμού και στην Εφορεία Αρχαιοτήτων για έκθεση ψηφιδωτών, η οποία εδώ έγιναν κάποιες διαδικασίες αλλά ακόμα, τι έγινε; Έγινε κάποια στεγανοποίηση του…, της… (κακή ηχογράφηση) ‘Έγινε μια στεγανοποίηση λοιπόν στη στέγη, έχουν μπει κάποιες κάμερες κάποια συστήματα πυρασφαλείας. Όμως πάλι δεν χρησιμοποιείται. Εγώ ο ίδιος μπήκα μέσα, είναι άδειο το ισόγειο και στο υπόγειο υπάρχουν κάποιες πλάκες, οι οποίες είναι διάσπαρτες σε διάφορα

σημεία.»

Ο ισχυρισμός αυτός όμως είναι τουλάχιστον ανακριβής. Το Δημοτικό συμβούλιο Νάουσας έλαβε μεν την απόφαση παραχώρησης στο ΥΠΠΟΑ τον Ιούλιο του 2016 (1. Σχ.)ωστόσο η διαδικασία αποδέσμευσης του κτηρίου διήρκεσε σχεδόν δύο χρόνια (βλ. και σχ. 2και 3) και τελικά ύστερα από την σχετική γνωμοδότηση του ΚΑΣ η αποδοχή του κτηρίου από το ΥΠΠΟΑ και συνακόλουθα η παραχώρηση συντελέσθηκε στο τέλος Αυγούστου του2018 (βλ. 4. Σχ.).

Αμέσως η ΕΦΑ Ημαθίας πραγματοποίησε σειρά αυτοψιών με μηχανικούς, αρχαιολόγους και συντηρητές με σκοπό την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης του κτηρίου και την διαμόρφωση σχεδίου για την επωφελέστερη δυνατή χρήση του. Διαπιστώθηκε ότι το κτήριο που σχεδιάστηκε και κατασκευάσθηκε το 1970‐1972 από τον διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Πάνο Κουλέρμο και τους συνεργάτες του και αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και σπάνιο δείγμα του κινήματος του νέο ρασιοναλισμού  στην ελληνική αρχιτεκτονική, είχε δεχτεί παρεμβάσεις που είχαν αλλοιώσει την αρχική του μορφολογία, ενώ υπήρχαν πολύ έντονες φθορές σε μορφολογικά και δομικά στοιχεία, λόγω των κακότεχνων επεμβάσεων και της ανεπαρκούς συντήρησης.

Ειδικότερα, το δώμα του κτηρίου είχε καλυφθεί με μετάλλινες λαμαρίνες με ανεπαρκείς κλίσεις και εμφανείς υδρορροές μικρής διαμέτρου, καταργώντας το αρχικό σύστημα απορροής των ομβρίων από προεξοχές των όψεων με αποτέλεσμα την συγκέντρωση ομβρίων σε περιοχές της πρόσθετης στέγης, και την εισροή τους στο εσωτερικό του κτηρίου σε τέτοιο βαθμό που έχει οδηγήσει σε διάβρωση του οπλισμού του φέροντος οργανισμού. Για τον ίδιο λόγο είχαν καταστραφεί και τα επιχρίσματα σε όλη την εξωτερική επιφάνεια του κτηρίου, τα οποία σε πολλά σημεία είχαν αποκατασταθεί παλαιότερα ατέχνως με υδροφιλικά τσιμεντεπιχρίσματα που προκάλεσαν περαιτέρω φθορές και εξαφάνισαν ουσιαστικά μορφολογικά στοιχεία του αρχικού σχεδιασμού που άρθρωναν τις επιφάνειες (κατακόρυφες σκοτίες).

Η ΕΦΑ Ημαθίας ξεκίνησε αμέσως τις απαραίτητες εργασίες καθαρισμού και τοποθέτησης των αναγκαίων συστημάτων ασφαλείας και στο πρόγραμμα δράσης για τον επόμενο χρόνο (2019) που κατατέθηκε τον Νοέμβριο του 2018 το συμπεριέλαβε στις δράσεις της, αιτούμενη την δέουσα χρηματοδότηση, πράγμα που επαναλαμβάνεται έκτοτε ανελλιπώς.

Από το 2019 ως το 2022 και εν μέσω πανδημίας για την λειτουργία του παραχωρηθέντος κτηρίου που ονομάσθηκε «Αριστοτέλειο Αρχαιολογικό Κέντρο Μίεζας» η ΕΦΑ Ημαθίας εκτέλεσε τις παρακάτω προμήθειες και εργασίες με αυτεπιστασία και συμβασιοποιήσεις.

• 2018. Εργασίες εγκατάστασης συστημάτων ασφαλείας
• 2018‐2019 Εργασίες εκκένωσης και καθαρισμών των χώρων, καθαιρέσεις διαχωριστικών από ξηρά δόμηση, επίχριση και βαφή τοιχοποιιών υπογείων χώρων, διαμόρφωση των αποθηκών, ώστε να είναι λειτουργικές και να μπορούν να εγκατασταθούν συστήματα αποθήκευσης. Οι εργασίες αυτές έγιναν με το προσωπικό της ΕΦΑ Ημαθίας.
• 2018 ‐2019 Προμήθεια dexion. Ράφια αποθήκευσης βαρέως και ημιβαρέως τύπου και εγκατάστασή τους στους υπόγειους διαμορφωμένους χώρους για την τοποθέτηση των αρχαιοτήτων.
• 2019. «Εργασίες καθαιρέσεων φθαρμένων επενδύσεων δώματος στο αρχαιολογικό κέντρο στη Νάουσα».
• 2019. «Προμήθεια και τοποθέτηση ειδικών μεταλλικών τεμαχίων δώματος στο αρχαιολογικό κέντρο στη Νάουσα».
• 2019. «Εργασίες εγκατάστασης καλύψεων θερμομόνωσης και υγρομόνωσης δώματος στο αρχαιολογικό κέντρο στη Νάουσα».

Οι παραπάνω εργασίες αποκατάστασης της στέγης αφορούσαν στο τμήμα του δώματος που αντιστοιχεί στο παραχωρούμενο τμήμα του ορόφου (900 τ.μ.), ενώ υπήρξε προφορική δέσμευση από πλευράς του Δήμου Νάουσας, ότι θα αποκαταστήσει το εναπομείναν τμήμα, έτσι ώστε να μην δημιουργηθούν ζημιές μετά την ολοκλήρωση της συνολικής αποκατάστασης των όψεων. Οι εργασίες από πλευράς του Δήμου δεν εκτελέστηκαν ποτέ και η Υπηρεσία μας έχει αποστείλει ταυπ΄αριθμ.5 και 6 σχετικά έγγραφα χωρίς δυστυχώς ποτέ να λάβει απάντηση.

• 2020. Μελέτη εφαρμογής αποκατάστασης όψεων και εσωτερικής διαμόρφωσης.
• 2020. Εργασίες αποκατάστασης επιχρισμάτων και μεταλλικών στοιχείων. Αφορούσε σε όλες τις όψεις του κτηρίου, στην αποκατάσταση των επιχρισμάτων και των μορφολογικών στοιχείων του (σκοτίες, πρόβολοι, υδρορροές, χαντάκια απορροής, στηθαίο περίφραξης κλπ).
• 2020. Εργασίες χρωματισμού εξωτερικών επιφανειών.
• 2020. Εργασίες βαφής κουφωμάτων. Αφορούσε εξαιρετικά δύσκολη εργασία βαφής με εξειδικευμένα χρώματα καθώς τα αρχικά κουφώματα είχαν παλαιότερα αντικατασταθεί με νεωτερικά πλαστικά πράσινου χρώματος. Η χρωματική αποκατάσταση αυτών απαιτούσε ειδική επιτόπια επεξεργασία (καθαρισμό,
• αστάρωμα, επικάλυψη κλπ.)
• 2020. Προμήθεια πινακίδας.
• 2019 ως 2021. Προμήθεια μονωτικών, χρωμάτων, σοβάδων και οικοδομικών υλικών για τις εργασίες
• 2018 ως 2021. Εργασίες εγκαταστάσεων ΗΜ, ισχυρά και ασθενή ρεύματα.
• 2018 ως 2022. Συντήρηση συστημάτων ασφαλείας.
• 2019 ως 2022. Μεταφορές ‐ τακτοποίηση αρχαιοτήτων.

Τα παραπάνω χρήματα καταβλήθηκαν από τον τακτικό προϋπολογισμό του

ΥΠΠΟΑ.

Επισημαίνεται ότι όλες οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν ως τώρα καθώς και ο περαιτέρω εξοπλισμός του κτηρίου, για τον οποίο έχουν προβλεφθεί δαπάνες στο πρόγραμμα δράσης του τρέχοντος έτους (2023) και συγχρόνως έχουν υποβληθεί σχετικές προτάσεις σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, βλ. σχ. 8) είναι απαραίτητες και συνυφασμένες με την δημιουργία του κέντρου αποθήκευσης, μελέτης και συντήρησης αρχαιοτήτων της βόρειας Ημαθίας, δηλ. κατά κύριο λόγο της αρχαίας Μίεζας και των υπόλοιπων χώρων και μνημείων του Δήμου Νάουσας, και προαπαιτούμενα για την ασφαλή λειτουργία τόσο του επισκέψιμου εργαστηρίου, όσο και του εκθεσιακού χώρου. Σημειώνεται ότι για το 2021 είχε σχεδιαστεί έκθεση ευρημάτων που προέρχονται από τα στρώματα καταστροφής των οικισμών της περιοχής από την επέλαση των στρατευμάτων του Λουμπούτ Πασά, στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 χρόνων της Επανάστασης, η οποία όμως ματαιώθηκε λόγω της πανδημίας.

Είναι προφανές ότι, μολονότι στην παραχώρηση δεν υπήρχε κάποιο αναγκαστικό χρονικό πλαίσιο όρος το ΥΠΠΟΑ/ ΕΦΑ Ημαθίας ανταποκρίθηκε άμεσα και δραστήρια στην επίτευξη του στόχου της παραχώρησης, δαπανώντας σημαντικά ποσά του τακτικού προϋπολογισμού και εργατοώρες των στελεχών του. Κατά συνέπεια, αν ο Δήμος Νάουσας επιμείνει στην άρση της παραχώρησης, θα πρέπει να αποζημιώσει το ΥΠΠΟΑ με το πλήρες καταβληθέν ποσό και επί πλέον με 60.000 ευρώ για την ασφαλή μεταφορά των ευρημάτων που είναι ήδη αποθηκευμένα στους κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους του ημιυπόγειου του κτηρίου, δηλαδή θα πρέπει πριν από οποιαδήποτε αποδέσμευση του χώρου να καταβάλει το ποσό των 381.729,00 Ε.

Παράλληλα με τα μεγάλα έργα που ολοκληρώθηκαν/ολοκληρώνονται στον αρχαιολογικό χώρο των Αιγών, την αναβάθμιση των μουσείων και την αποκατάσταση μιας σειράς μνημείων στην Βέροια, στον σχεδιασμό του ΥΠΠΟΑ /ΕΦΑ Ημαθίας καίριο στόχο αποτελεί η δημιουργία ενός σημαντικού αρχαιολογικού πόλου στην περιοχή της αρχαίας Μίεζας, όχι μόνον για την αρχαιολογική έρευνα, την προστασία και την ανάδειξη αυτών καθαυτών των πολύ σημαντικών μνημείων, αλλά και ως κρίσιμου μοχλού αειφορίας για τον δήμο της Νάουσας.

Στο πλαίσιο αυτό στο Προηγούμενο ΕΣΠΑ ολοκληρώθηκε η συντήρηση των τοιχογραφιών των Μακεδονικών τάφων, αλλά και του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας, στο οποίο γίνονται ήδη πολλές παραστάσεις και εκδηλώσεις, εκπονήθηκε και κατατέθηκε προς έγκριση τον Ιούλιο του 2022 μελέτη για την δημιουργία χώρων εξυπηρέτησης θεατών και συντελεστών των παραστάσεων σε αυτό, εκπονήθηκε μελέτη συντήρησης των ψηφιδωτών του λουτρού των αυτοκρατορικών χρόνων (θέση Τσιφλίκι) και κατατέθηκε τον Ιανουάριο του 2023 πρόταση πενταετούς επιστημονικού προγράμματος της ΕΦΑ Ημαθίας σε συνεργασία με την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών για την ανασκαφή, μελέτη και ανάδειξη του Βασιλικού Γυμνασίου, όπου ο Αριστοτέλης δίδαξε τον Αλέξανδρο και τα παιδιά των Μακεδόνων, στο οποίο πρόγραμμα προβλέπεται να συμμετέχουν και να εκπαιδεύονται φοιτητές και νέοι αρχαιολόγοι από πανεπιστήμια της Γαλλίας. Επίσης εγκρίθηκε και προχωρεί η διαδικασία απαλλοτρίωσης αγροτεμαχίων με σκοπό την ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων, ενώ σε στάδιο ολοκλήρωσης βρίσκεται το Master Plan  που εκπονεί η ΕΦΑ Ημαθίας για την συνολική διαχείριση του χώρου της αρχαίας Μίεζας και έχουν κατατεθεί προτάσεις ύψους περ. 5 εκ. ευρώ για το νέο ΕΣΠΑ που αφορούν στην ανάδειξη τμημάτων του αρχαιολογικού χώρου της Μίεζας.

Η εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ της ΕΦΑ Ημαθίας και της προηγούμενης δημοτικής αρχής του Δήμου Νάουσας, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιήθηκε το 2018 και 2019 και το πολύ σημαντικό διεθνές εκπαιδευτικό πρόγραμμα (archaeological summer school) στην αρχαία Μίεζα, είχε ως στόχο τόσο την ουσιαστική προστασία και ανάδειξη των σημαντικών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, όσο και την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και κορυφώθηκε με την παραχώρηση του εν θέματι κτηρίου που ως έδρα της  πολυποίκιλης αρχαιολογικής δραστηριότητας (συγκέντρωση ευρημάτων, μελέτη, συντήρηση) αλλά και χώρος εξωστρεφών δραστηριοτήτων (αρχαιολογικές εκθέσεις)σκοπεύει να γίνει σημείο αναφοράς του όλου εγχειρήματος.

Με δεδομένο ότι στην αρχαία Μίεζα έχουν αποκαλυφθεί πολύ σημαντικά ψηφιδωτά (Μπαλτανέτο, αγρός Βαλαβάνη, Τσιφλίκι), τα οποία αυτή τη στιγμή είναι καλυμμένα και απρόσιτα, είναι προφανές ότι η ύπαρξη του εργαστηρίου συντήρησης με μεγάλους ευπρόσιτους χώρους –συνθήκη στην οποία ανταποκρίνεται άριστα το παραχωρηθέν κτήριο‐ αποτελεί προαπαιτούμενο στην προσπάθεια ανάδειξης των μνημείων, ώστε αυτά να καταστούν επισκέψιμα. Το ίδιο ισχύει και για τα ερευνητικά προγράμματα που απαιτούν χώρους για την αποθήκευση και την μελέτη των ευρημάτων. Στο πλαίσιο αυτό οι ανασταλτικές και εν τέλει εξόχως αρνητικές για την προσπάθεια της ανάδειξης της περιοχής συνέπειες της απόφασης ανάκλησης της παραχώρησης είναι παραπάνω από προφανείς".

Η προϊσταμένη της ΕΦΑ Ημαθίας

Αγγελική Κοτταρίδη

Δρ. Αρχαιολόγος__