H Δήµητρα Μητρέντση γεννήθηκε ένα ηλιόλουστο, µα κρύο µαρτιάτικο πρωινό, κι από τότε ψάχνει τους ήχους που θα ντύνουν τις µέρες της µε φως και χαµόγελα.
Γι’ αυτό και δεν θα µπορούσε να µείνει µακριά από τα παιδιά…
Έγινε δασκάλα µουσικής για να τραγουδάει κάθε µέρα, και µάλιστα ειδικεύτηκε στη µουσική εκπαίδευση στις πολύ µικρές ηλικίες, για να έχει πάντα γύρω της παιδιά.
Από τότε γράφει µουσική, τραγούδια και παραµύθια, κάνει µαθήµατα µουσικής αγωγής και διευθύνει χορωδιακές οµάδες παιδιών και ενηλίκων.
Κι ελπίζει, µέσα από τον δρόµο αυτό, να µένει παντοτινά ζωντανό το παιδί που κρύβει µέσα της και το παιδί που βλέπει στα µάτια της κόρης της…
Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι εκφοβισμού που έχετε αντιμετωπίσει και πώς εκδηλώνονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα;
Τόσο ως παιδαγωγός όσο και ως γονέας έχω βρεθεί μπροστά σε περιστατικά εκφοβισμού ή έχω γίνει γνώστης τέτοιων φαινομένων. Από τα διάφορα είδη εκφοβισμού, σε κοινότητες παιδιών είναι πιθανό να αντιμετωπίσει κανείς συχνότερα εκφοβισμό σωματικό, λεκτικό ή ψυχολογικό και παρουσιάζεται με διαφορετικού τύπου εκδηλώσεις: συχνά ως σωματική απειλή, άλλοτε με φραστική βία κι άλλοτε ως ψυχολογική πίεση. Σε κάθε περίπτωση τα περιστατικά έχουν κοινά στοιχεία την επανάληψη, τη χρήση θέσης ισχύος, την πρόθεση να προκληθεί βλάβη.
Ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι λόγοι για τους οποίους κάποιος εκφοβίζει ένα άλλο άτομο και πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα υποκείμενα ζητήματα;
Η ανάγκη της επιβολής, όμως και η επιθυμία να «ακουστεί» ένα άτομο μπορεί να γίνει αιτία για την χρήση βίας έναντι άλλου σε βαθμό εκφοβισμού. Ανάμεσα σε ομάδες παιδιών, συναντάμε παιδιά-θύτες όταν το συναισθηματικό τους υπόβαθρο είναι χαμηλό και ο εσωτερικός τους κόσμος έχει τριγμούς είτε λόγω δυσλειτουργιών στο οικογενειακό περιβάλλον είτε στο ευρύτερο περιβάλλον που ζουν. Επομένως σε αυτήν την κατεύθυνση είναι σημαντικό να αναζητήσουμε τη βάση για την αντιμετώπιση του ζητήματος, να στηρίξουμε το παιδί συναισθηματικά και να δημιουργήσουμε περιβάλλον ασφάλειας και ομαλής ανάπτυξης, έναν χώρο που κάθε παιδί μπορεί να εκφραστεί και να λειτουργήσει ελεύθερα, αλλά με σεβασμό προς τα υπόλοιπα μέλη.
Πώς μπορούν τα σχολεία και οι οργανισμοί να δημιουργήσουν ασφαλείς χώρους και περιβάλλοντα όπου ο εκφοβισμός δεν είναι ανεκτός;
Το οικογενειακό περιβάλλον είναι το πρώτο καίριο σημείο παρέμβασης μέσω της συναισθηματικής επανασύνδεσης μεταξύ των μελών της οικογένειας και της φροντίδας της κοινωνικοσυναισθηματικής υγείας του παιδιού. Το σχολείο είναι ο χώρος που απαιτείται να διατηρεί απόλυτα όρια στο θέμα του εκφοβισμού: κανένα είδος βιας δεν γίνεται αποδεκτό, καθένας έχει φωνή και κάποιον γύρω του να μιλήσει, αποδεχόμαστε και αγκαλιάζουμε κάθε μέλος της ομάδας. Ένα πρόγραμμα διαχείρισης περιστατικών με τη βοήθεια ειδικών ψυχολόγων και συμβούλων σε κάθε σχολείο μπορεί να δράσει επικουρικά στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου και στη δημιουργία ενός ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος. Όμως και σε ατομικό επίπεδο τόσο ο εκπαιδευτικός όσο και γενικότερα ο ενήλικας μπορεί να αποτελέσει σπουδαίο κρίκο στην αλυσίδα της αντιμετώπισης της ενδοσχολικής βίας με την παρατήρηση, τη διαμεσολάβηση και την ανάπτυξη διασύνδεσης μέσα στην ομάδα. Απαιτούνται οργανωμένες και συστηματικές δράσεις και παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν το φαινόμενο σε μείωση, αλλά –γιατί όχι- ακόμα και σε εξάλειψη.
Πώς μπορούν οι γονείς και οι φροντιστές να είναι ορθά ενημερωμένοι όσον αφορά την πρόληψη του εκφοβισμού και τι μπορούν να κάνουν για να υποστηρίξουν τα παιδιά τους που μπορεί να υφίστανται εκφοβισμό;
Μεγαλώνοντας παιδιά που νιώθουν ασφάλεια και αγάπη, αποδοχή και ελευθερία έκφρασης σε ένα πλαίσιο σεβασμού, γαλουχώντας τα με ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη και αποτελώντας και οι ίδιοι υγειή πρότυπα. Έτσι πρωτίστως δεν θα εκφραστούν τα ίδια ως θύτες, αφού το συναισθηματικό τους υπόβαθρο θα είναι ισχυρό και σταθερό. Δεν θα αναζητήσουν τις απαντήσεις τους στη βία. Έπειτα ακόμα και στην περίπτωση που βρεθούν αντιμέτωπα με φαινόμενα εκφοβισμού, θα είναι θωρακισμένα με δύναμη και θάρρος να μιλήσουν, να μοιραστούν το πρόβλημα και να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο.
Στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης θα ήθελα να τονίσω πόσο σημαντικό είναι εκ πρώτης να αναγνωρίσουμε ένα παιδί-θύμα, να δούμε τα σημάδια –εσωτερικά και εξωτερικά- του εκφοβισμού. Στη συνέχεια χρειάζεται να δράσουμε σε πολλά επίπεδα, αφενός σε ό,τι αφορά την προσωπική ενδυνάμωση του παιδιού κι αφετέρου με παρέμβαση στο περιβάλλον εκφοβισμού. Ωστόσο για μένα η πρόληψη είναι η λέξη κλειδί σε κάθε ανάλογο περιστατικό.
Τι ρόλο παίζουν οι «παρατηρητές» σε καταστάσεις εκφοβισμού και πώς μπορούμε να τους ενθαρρύνουμε να παρέμβουν και να υποστηρίξουν το θύμα;
Ο «παρατηρητής» ή θεατής, όπως ονομάζεται αυτός ο ρόλος στο βιβλίο, είναι ένας ρόλος ιδιαίτερα σημαντικός σε ένα περιστατικό εκφοβισμού και στο κείμενο τονίζεται η σπουδαιότητά του. Η παρέμβασή του ή μη μπορεί να εξελίξει δραματικά το βαθμό ενός περιστατικού. Είναι το πρόσωπο στο οποίο το θύμα αναζητά μια στήριξη και ταυτόχρονα το πρόσωπο στο οποίο ο θύτης αναζητά υποστηρικτή. Απαιτείται κι εδώ ωριμότητα, συναισθηματική καλλιέργεια, ενσυναίσθηση και αίσθημα αλληλεγγύης, ώστε να βρει ο θεατής τα εφόδια και τη διαύγεια να βρεθεί στη σωστή πλευρά των καταστάσεων και τη δύναμη να παρέμβει.
Ποιο μήνυμα ελπίζατε να μεταφέρετε στους μικρούς αναγνώστες μέσω της ιστορίας σας και πώς προσεγγίσατε την αντιμετώπιση του θέματος του εκφοβισμού με τρόπο που να καταλαβαίνουν τα παιδιά;
Αυτό που επιδιώκει το βιβλίο είναι να θέσει στους αναγνώστες το ερώτημα του ποιον ρόλο επιλέγουν μεταξύ των τριών θήτα: θύμα, θύτης, θεατής. Με την ελπίδα η απάντηση να είναι πάντα η ίδια. Κανένα!
Η προσέγγιση που επιλέχθηκε είναι η προσωποποίηση των παιχνιδιών και η απόδοση των περιστατικών σε λούτρινα και κούκλες. Είναι το φυσικό περιβάλλον των παιδιών και η αξιοποίησή τους δίνει τη δυνατότητα να πλάσουμε κόσμους αληθοφανείς, που μπορούν πιο εύκολα να περάσουν το «μήνυμα» στα παιδιά.
Τι συμβουλή θα δίνατε σε άλλους συγγραφείς που ενδιαφέρονται να καταπιαστούν με σημαντικά κοινωνικά ζητήματα στις ιστορίες των παιδιών τους;
Να μην ξεχνούν το παιδί μέσα τους, με όποιο ζήτημα κι αν καταπιαστούν.
Tι ελπίζετε να αντλήσουν οι αναγνώστες από την ιστορία σας και τι πιστεύετε ότι μπορεί να συμβάλει στη συνεχιζόμενη συζήτηση για τον εκφοβισμό στην κοινωνία μας;
Καθώς ο εκφοβισμός είναι ένα ζήτημα που γιγαντώνεται, γράφονται όλο και συχνότερα βιβλία για όλες τις ηλικίες πάνω στο θέμα. Το βιβλίο «Δεν περνάς, κυρά Μαρία» δίνει έμφαση στο τρίπτυχο θύμα-θύτης-θεατής και τονίζει μέσα από μια ιστορία για παιδιά το γεγονός ότι καθένας μέσα του μπορεί να κρύβει και τους τρεις ρόλους. Είναι επιλογή καθενός μας ποιον θα επιλέξουμε.
Ελπίζω ότι με την ανάγνωση του κειμένου, οι αναγνώστες του θα προβληματιστούν δημιουργικά και θα αντιμετωπίσουν τον εκφοβισμό δυναμικά και αποτελεσματικά. Είναι μια ιστορία που φωτίζει από διαφορετική πλευρά το φαινόμενο και αφήνει στον αναγνώστη την ελευθερία να διαφοροποιηθεί.
Εύχομαι ότι το φαινόμενο θα μείνει στις σελίδες του βιβλίου κι ανάμεσα στα παιχνίδια ενός παιδικού δωματίου.
