*  Της Δρ. Παυλίνα Δρογούδη

Δυστυχώς μεγάλο μέρος των παραγωγών ροδάκινου στο νομό Ημαθίας αντιμετωπίζουν και φέτος το πρόβλημα της μειωμένης παραγωγής, και μάλιστα σε μεγαλύτερη ένταση σε σύγκριση με το έτος 2015. Επιπλέον οι χαμηλές τιμές πώλησης των φρούτων και η μη κάλυψη της ζημιάς από κάποιο φορέα προκαλεί σοβαρό θέμα βιωσιμότητας στους παραγωγούς. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται συνοπτικά αποτελέσματα μελέτης των αιτιών που μπορεί να προκάλεσαν μειωμένη παραγωγή σε ευρέως καλλιεργούμενες ποικιλίες ροδακινιάς και νεκταρινιάς που βρίσκονται σε πειραματικό αξιολόγησης νέων ποικιλιών στο Τ.Φ.Ο.Δ. Νάουσας.

Καταγράφηκε μεγάλη διακύμανση στο βαθμό καρποφορίας μεταξύ 71 ποικιλιών ροδακινιάς και νεκταρινιάς και μόνο σε 27 από αυτές χρειάστηκε να γίνει αραίωμα (38% των ποικιλιών). Ζημιές από χαμηλές θερμοκρασίες σε οφθαλμούς, άνθη ή καρπούς δεν παρατηρήθηκαν μιας και η ελάχιστη θερμοκρασία ήταν μέχρι 0°C.

Πρώτο αίτιο προς διερεύνηση ήταν η πιθανότητα μη επαρκούς κάλυψης των αναγκών των ποικιλιών ροδακινιάς σε ψύχος. Η χειμερινή περίοδος 2015-2016 ήταν ασυνήθιστα ζεστή, σε σύγκριση με άλλες χρονιές. Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα έχουν ανάγκη από χαμηλές θερμοκρασίες για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε ψύχος και να παράγουν κανονικά, ενώ η μη κάλυψη των αναγκών σε ψύχος προκαλεί οψίμιση στο χρόνο άνθησης και ανομοιόμορφη ανθοφορία. Όμως το έτος 2016 παρατηρήθηκε πρωίμιση στο χρόνο έναρξης άνθησης από 9 μέχρι 28 ημέρες, σε σύγκριση με το 2015 και η ανθοφορία ήταν ομοιόμορφη στο δένδρο, δείχνοντας πως καλύφθηκαν οι ανάγκες τους σε ψύχος.  

Επιπλέον, μελετήθηκε η μεταβολή της ετήσιας μέσης θερμοκρασίας από το 1963 μέχρι και σήμερα και βρέθηκε πως ήταν 15,5°Cκαι αυξήθηκε μετά το 1988 περίπου 1°C. Αύξηση βρέθηκε στις θερμοκρασίες κατά τους μήνες Ιανουάριο, Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο ενώ δεν βρέθηκε μεταβολή στα χιλιοστά βροχής. Οι παραπάνω αλλαγές συνέπεσαν με πρωίμιση στο χρόνο άνθησης της κερασιάς μέχρι και 20 ημέρες.

Προσδιορίστηκε η συσσώρευση ψύχους με διαφορετικά μοντέλα για τις χειμερινές περιόδους των τελευταίων τεσσάρων ετών, και βρέθηκε πως κατά τη χειμερινή περίοδο 2015-2016 καταγράφηκε σημαντική μείωση στη συσσώρευση ψύχους, αλλά σύμφωνα με τη βιβλιογραφία είναι μεγαλύτερη από τις τιμές που παρουσιάζονται για ποικιλίες ροδακινιάς και νεκταρινιάς.

Έγινε επίσης μελέτη εύρεσης των αναγκών σε ψύχος σε 18 ποικιλίες ροδακινιάς και νεκταρινιάς, όπου βρέθηκε πως αυτές καλύφθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και μέχρις τις 10/2/2016.

Συμπεραίνεται πως παρατηρήθηκε αύξηση της θερμοκρασίας στην Νάουσα από το έτος 1989 και μετά, και αν και η φετινή χειμερινή περίοδος 2015-2016 ήταν ασυνήθιστα θερμή, η συσσώρευση ψύχους ήταν αρκετή για τη διάσπαση του ληθάργου σε ροδακινιές και νεκταρινιές.

Δεύτερο αίτιο προς διερεύνηση των αιτιών μειωμένης καρποφορίας ήταν η πιθανότητα μη ευνοϊκών μετεωρολογικών συνθηκών κατά τη διάρκεια της  ανθοφορίας. Βρέθηκε πως η διάρκεια της ανθοφορίας (10%-90% άνθησης) δεν διέφερε μεταξύ 71 ποικιλιών ροδακινιάς και νεκταρινιάς, 20 ποικιλιών βερικοκιάς και 17 ποικιλιών Ιαπωνικής δαμασκηνιάς και ο χρόνος 50% άνθησης σχετίζονταν αρνητικά με το βαθμό καρποφορίας, δείχνοντας πως η μείωση της παραγωγής ήταν μεγαλύτερη όσο ποιο όψιμη ήταν η άνθηση. Η άνθηση των πρώιμων ποικιλιών έγινε με υψηλές θερμοκρασίες. Αργότερα παρατηρήθηκε απότομη μείωση της θερμοκρασίες και μερικές ημέρες βροχοπτώσεων.

Συνεπώς, συνθήκες κατά την περίοδο άνθησης των όψιμων ποικιλιών όπως η πτώση της θερμοκρασίας μετά από υψηλές θερμοκρασίες, μπορεί να προκάλεσε καταπόνηση και διακοπή της μεταφοράς σακχάρων στα άνθη προκαλώντας μειωμένη καρπόδεση. Η ψυχρή περίοδος συνέπεσε και με τρεις ημέρες βροχόπτωσης που επίσης μειώνει την καρπόδεση ακόμα και στη ροδακινιά που είναι αυτογόνιμο είδος. Η συσσώρευση ψύχους ήταν αρκετή για τη διάσπαση του ληθάργου και δεν σχετίζονται με το φαινόμενο της μειωμένης καρποφορίας σε ροδακινιές και νεκταρινιές.

Η παρούσα εργασία έγινε σε οπωρώνα αξιολόγησης ποικιλιών που δημιουργήθηκε με τη χρηματοδότηση των παρακάτω 17 τοπικών συνεταιριστικών και ιδιωτικών φορέων, τους οποίους και ευχαριστούμε: ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού, Α.Σ. ΒΕΡΟΙΑΣ «VENUS», Α.Σ. Επισκοπής, Α.Σ. Βελβεντού «Δήμητρα», Δ.ΕΛ.ΚΟ.Φ. Α.Ε., Α.Σ.ΟΠ. Επισκοπής, ΑΣΕΠΟΠ Νάουσας, Agro Q O.E., Τσεσμελής Χαράλαμπος, Α.Σ. Αγροτική Ανάπτυξη και ΦΑΡΜΑ-ΧΗΜ ΑΒΕΕ και φυτωριακό υλικό από Βίτρο Ελλάς Α.Ε., Φυτώρια Αποστόλου, Φυτώρια Δανιηλίδη, Φυτώρια Μίλη, Φυτώρια Π. Μπουρδάνος, Φυτώρια Πουλτσίδη

* Αν. ερευνήτρια

Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας (Τ.Φ.Ο.Δ.Ν.), Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας, Eλληνικός Γεωργικός Οργανισμός 'ΔΗΜΗΤΡΑ‘,