Άρθρα
- Παρασκευή, 03 Απριλίου 2015
Του Σίμου Ανδρονίδη
«Τούτο το ποίημα Δικαίωμα στην ομορφιά Βιδώθηκε ξεβιδώθηκε Επτά φορές στη Γη Επτά στον Άρη άφησε Έδωσε πήρε Τι έγινε άμα κουράστηκε Κατάφερε την ομιλία Βιδώνοντας ξεβιδώνοντας Ν΄ αγαπηθείς ζωή Να συναντιέσαι Αντίο να προφέρεσαι Τούτο το ποίημα Βρήκε τα όμορφα Άσχημα νιώθει» (Ηλίας Τσέχος, ‘Το ασχημόπαπο’).
Η ανάληψη κυβερνητικών καθηκόντων από το κόμμα του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) θέτει επί τάπητος τον ρόλο και την προσίδια πολιτική λειτουργία του κράτους. Και το ερώτημα προκύπτει αβίαστα: ποιος θα είναι ο ρόλος του κράτους υπό την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ; (ή την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-Ανεξαρτήτων Ελλήνων;) Ή αλλιώς: πως θα δράσει η νέα αριστερή κυβέρνηση εντός του ευρύτερου κρατικού πεδίου; Η Αριστερά, στο σύνολο της, δεν έδωσε αναλυτική προτεραιότητα στον ρόλο και την λειτουργία του κράτους, ιδίως την περίοδο της βαθιάς και οξυμένης οικονομικής-κεφαλαιοκρατικής κρίσης.
Την συγκεκριμένη «πυκνή» περίοδο, το κράτος επιτελεί μία διπλή άρθρωση-λειτουργία: αφενός μεν επιδιώκει να διασφαλίσει, (μέσω του προτάγματος της δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας) την απρόσκοπτη αναπαραγωγή του κεφαλαίου σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής κρίσης, αφετέρου δε επιδιώκει την άρση της κοινωνικής «κίνησης» που αντιτίθεται στην τρέχουσα διαχείριση και ρύθμιση των «ροών» της συγκεκριμένης πολυεπίπεδης κρίσης.
Η «λειτουργία» της λιτότητας ως μείζονος οικονομικού-πολιτικού διακυβεύματος παράγει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάδυση και την αποκρυστάλλωση μίας νέας κοινωνικής «κανονικότητας», εκεί όπου η ίδια η λιτότητα ως πρόταγμα και επίδικο ανασημασιοδοτεί το πεδίο του κοινωνικού. Οι πολιτικές της σκληρής λιτότητας περιορίζουν την δυνατότητα της διευρυμένης κοινωνικής «κίνησης» του μπλοκ των λαϊκών-κυριαρχούμενων τάξεων, ήτοι αίρουν την δυνατότητα της διευρυμένης αναπαραγωγής τους, την χρονική στιγμή που «565 Έλληνες (με κινητή περιουσία άνω των 30 εκατ. δολαρίων) εμφανίζονται με συνολική περιουσία 70 δις. δολαρίων. Οι τελευταίοι αυξήθηκαν κατά 60 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά (11,9%), ενώ η περιουσία τους μεγάλωσε κατά 20 δις. δολάρια (16,7%). Οι απλώς εκατομμυριούχοι Έλληνες, από την άλλη πλευρά, έχουν υπολογιστεί από την Julius Baer σε 34.723, που αντιστοιχούν στο 0,8% του πληθυσμού της χώρας».
Την ίδια στιγμή, η λιτότητα ως «κοινωνικοπολιτικό» σημαίνον διαμορφώνει τις συνθήκες μίας ευρύτερης κοινωνικής «ενοχοποίησης»: μέσω των ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους, οι λαϊκές τάξεις «στοχοποιούνται» και «ενοχοποιούνται» για τον σπάταλο μεταπολιτευτικό τους βίο. Ως εκ τούτου, πρέπει να υποστούν την βάσανο της «τιμωρητικής» και «εξαγνιστικής» συνάμα λιτότητας η οποία αποβλέπει όχι στη ρύθμιση, στην πειθάρχηση και στην «κανονικοποίηση» της κοινωνικής συμπεριφοράς. Η λιτότητα απετέλεσε την επίσημη κρατική πολιτική, μετασχηματίστηκε σε θεμελιώδες επίδικο επιβολής και εδραίωσης ενός «από τα πάνω» κοινωνικού «ήθους». Την ίδια στιγμή, το κράτος έτεινε να «διασφαλίσει» τις ομαλές συνθήκες άσκησης της οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, εκδηλώσεις και εργατικές-κινηματικές κινήσεις αντίθεσης στην διαχείριση της οικονομικής κρίσης διαμέσου της λιτότητας έπρεπε να αντιμετωπιστούν με τον πλέον κατάλληλο τρόπο. Οι καταπιεστικοί μηχανισμοί του κράτους λειτούργησαν ως μηχανισμοί «εξωτερίκευσης» της κρατικής πολιτικής και επιβολής. Έτσι, «φιλτράροντας» και «διαμεσολαβώντας» την πολιτικής της λιτότητας και τις ιδεολογικές της συνδηλώσεις, επεδίωξαν να την «εγκιβωτίσουν» στην κοινωνική ολότητα.
Και για να θυμηθούμε και τον Γάλλο μαρξιστή φιλόσοφο Λουί Αλτουσέρ, ‘ο (καταπιεστικός) μηχανισμός του κράτους λειτουργεί με κυρίαρχο στοιχείο τη βία (και τη φυσική βία), και δευτερευόντως με ιδεολογία. (Δεν υπάρχει αμιγής καταπιεστικός μηχανισμός). Παραδείγματα: ο στρατός και η αστυνομία λειτουργούν επίσης και με ιδεολογία, για να εξασφαλίσουν τη δικιά τους συνοχή και αναπαραγωγή, καθώς και με τις «αξίες» που προβάλλουν προς τα έξω».
Άρα, παρατηρούμε πως οι καταπιεστικοί μηχανισμοί του κράτους (ιδίως σε περιόδους κρίσης) συναρθρώνουν τα άμεσα και βασικά χαρακτηριστικά της καταστολής και της ιδεολογίας. Η «κρισιακή» ιδεολογία ορίζει και προσδιορίζει την δράση τους, ακριβώς στο βαθμό που η ιδεολογία αυτή λειτουργεί συσπειρωτικά και «ενοποιητικά». Ένα δυνατό χτύπημα στο σώμα ενός εργάτη-διαδηλωτή «φέρει» τα φορτισμένα πολιτικά «ηλεκτρόνια» και σημαίνοντα της κρατικής επιβολής και λειτουργίας. Και η συγκεκριμένη κρατική επιβολή διαχέεται και στο ευρύτερο κοινωνικό σώμα, ή ορθότερα στο μπλοκ των λαϊκών-κυριαρχούμενων τάξεων που υφίστανται και τις συνέπειες από την ταξική διαχείρισης της οικονομικής κρίσης.
Ο Λουί Αλτουσέρ επισημαίνει και μία άλλη εξόχως σημαντική διάσταση: «ο κρατικός μηχανισμός δε συμβάλλει μόνο στην ίδια του την αναπαραγωγή (στα καπιταλιστικά κράτη θα συναντήσουμε δυναστείες ολόκληρες πολιτικών ανδρών και ηγετών των Ενόπλων Δυνάμεων κλπ.), αλλά επίσης και κυρίως ο (καταπιεστικός) αυτός μηχανισμός του κράτους πετυχαίνει με τη βία (από την πιο στυγνή φυσική καταπίεση, μέχρι τις απλές διοικητικές πράξεις, την ανοιχτή ή συγκαλυμμένη λογοκρισία κλπ.) να δημιουργεί τις πολιτικές προϋποθέσεις για την λειτουργία των ΙΜΚ (σ.σ: Ιδεολογικών Μηχανισμών του Κράτους)».
Η κατασταλτική διάσταση της κρατικής πολιτικής, η κατασταλτική επιβολή στο πεδίο του κοινωνικού παρήγαγε τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάδυση της συμβολικής λειτουργίας των περιώνυμων ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους. Σε αυτό το πλαίσιο, η εργατική-κινηματική δράση, δεχόμενη τις συνδηλώσεις της κρατικής-κατασταλτικής βίας, θεωρήθηκε από μερίδα ιδεολογικών μηχανισμών (βλέπε ΜΜΕ), ως δράση των «μπαχαλάκηδων» (ή των περίφημων «γνωστών-αγνώστων») που απλώς θέλουν να καταστρέψουν το κέντρο της Αθήνας. Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους αίρουν το πλαίσιο της κρατικής-κατασταλτικής βίας, μετασχηματίζοντας την σε δράση μερικών «αναρχικών» που θέλουν να καταστρέψουν το κέντρο της Αθήνας.
Η λειτουργία των καταπιεστικών μηχανισμών στο πεδίο του κοινωνικού, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την δραστηριοποίηση και των ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους, ακριβώς διότι η κρατική βία μετασχηματίζεται σε παραδειγματική ιδεολογία «τιμωρίας» και σωφρονισμού του «απείθαρχου» εργατικού πλήθους. Έτσι, η ίδια η δύναμη της τηλεοπτικής εικόνας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Το κράτος διακρίνεται και «απ’ το ρόλο του σαν παράγοντα πολιτικής αποδιοργάνωσης της εργατικής τάξης», κατά τον Νίκο Πουλαντζά.
Το κράτος συμπυκνώνει την «υλικότητα», την ισχύ και την «επιβολή» των κοινωνικών τάξεων, δεν συγκροτείται «ουδέτερα» και δεν «ουδετεροποιεί» τις προσίδιες πολιτικές του λειτουργίες. Η κοινωνικά «σχεσιακή» του συγκρότηση διαμεσολαβείται και εκφράζεται στο πεδίο της κοινωνικής ολότητας, εκεί που το κράτος ως δομή παράγει τις συνδηλώσεις της «υλικής» κυριαρχίας μίας τάξης (συγκεκριμένα της αστικής). Μπορεί να θέλει να εμφανιστεί και να παρουσιαστεί ως δομή που εκφράζει το «ουδέτερο» εθνικό συμφέρον, την εμπροσθοβαρή «εθνική» κίνηση και την λαϊκή κυριαρχία, όμως πάντα φέρει ένα συγκεκριμένο ταξικό-«υλικό» κοινωνικό «αποτύπωμα» το οποίο επιδιώκει να «διευρύνει» ( συμμετοχή στη νομή της πολιτικής εξουσίας) μέσω της συγκρότησης κοινωνικών συμμαχιών που νομιμοποιούν τα προτάγματα και την δράση του. Τίποτα δεν είναι απλό και μονοσήμαντο.
Και εδώ ακριβώς ανακύπτει το κρίσιμο και «κρισιακό» ερώτημα για τον ΣΥΡΙΖΑ: πως θα δράσει η νέα αριστερή κυβέρνηση εντός του ευρύτερου κρατικού πεδίου; Με άλλα λόγια διατυπωμένο, πως θα διαχειριστεί την «είσοδο» στο κράτος και στην κυβέρνηση (μέσω της συγκρότησης μίας συγκεκριμένης κοινωνικής-ταξικής συμμαχίας και της αντιπροσώπευσης & συνάρθρωσης των συμφερόντων), ενός σημαντικού τμήματος των λαϊκών τάξεων από την στιγμή που δεν έχει ως στόχο τον δομικό μετασχηματισμό αυτού του «υλικού» κράτους;
Ο ΣΥΡΙΖΑ, οφείλει να προχωρήσει άμεσα σε κάποιες συμβολικές κινήσεις που θα καταδείξουν και την θέληση του στο να προκαλέσει εγκάρσιες τομές και ρήξεις: πλήρης συνάρθρωση και έκφραση (σε επίπεδο άσκησης πολιτικών), των λαϊκών-εργατικών συμφερόντων, των συμφερόντων του «λαού των από κάτω». Μετατόπιση ισχύος προς την πλευρά της νομοθετικής εξουσίας. Πλήρης εκδημοκρατισμός των μηχανισμών επιβολής της κρατικής ισχύος και άρση της κατασταλτικής δύναμης του κράτους. Καταπολέμηση του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας. Διερεύνηση της ιδεολογικής «διείσδυσης» του νεοναζιστικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής στο εσωτερικό αυτών των μηχανισμών. Άμεση κατάργηση των στρατοπέδων συγκέντρωσης μεταναστών. Έναρξη της διαδικασίας διαχωρισμού Εκκλησίας και κράτους. Απόδοση ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών. Η «είσοδος» των λαϊκών τάξεων στο πεδίο του κράτους οφείλει να είναι «ποιοτική».
Ο «λαός των από κάτω» οφείλει να ανακτήσει την κοινωνική του «ισχύ». Διαπιστώνουμε, όμως, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καθυστερήσει ήδη στην εφαρμογή και στην υλοποίηση συγκεκριμένων πολιτικών. Και αυτές οι πολιτικές, (βλέπε εφαρμογή του προγράμματος της Θεσσαλονίκης), όπως έχουμε επισημάνει πολλάκις, είναι σημαντικές, αλλά δεν είναι αρκετές. Η άμεση «υλικότητα» των συμφερόντων έχει δώσει την θέση της στη σταδιακή «περιοδικότητα» τους και στην κατίσχυση του διαπραγματευτικού παιγνίου με τους θεσμούς της Τρόικας.
Ένα τέτοιο περιεχόμενο πολιτικής θα καταστήσει την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ απλά διαχειριστική του κράτους και των θεσμών του. Με αυτόν τον τρόπο, η ίδια η έννοια της «αλλαγής» (και ουχί του μετασχηματισμού) θα έχει αρθεί κοινωνικά και πολιτικά, καθότι η άνοδος στην κυβερνητική εξουσία θα ισοδυναμεί απλώς με την εφαρμογή ‘λιγότερων’ περιοριστικών πολιτικών.
