Αρχείο

Του Σίμου Ανδρονίδη

«Μια ολάκερη ζωή θυσιαζόμαστε στο κυνήγι της χαράς. Καθώς την πλησιάζουμε εξαφανίζεται. Ακόμη και αν καταφέρναμε τον χρόνο να γυρίσουμε πίσω πάλι στο ίδιο παιχνίδι θα συμμετείχαμε. Μια ζωή υποθέσεις με τον χρόνο αμετακίνητο στην αιώνια πορεία του» (Βαγγέλης Χρόνης, ‘ Το Κυνήγι της Χαράς’).

Ο Βαγγέλης Χρόνης στην ποιητική του συλλογή ‘Η ευθύνη του Μαΐου’ καταθέτει λέξεις και εικόνες του καιρού του. Στις μικρές «αφηγήσεις» που συνθέτει, η ποίηση ως εκφορά και κίνηση, έχει τον πρώτο λόγο. Και σε αυτή την ποίηση ο ποιητής Βαγγέλης Χρόνης καταθέτει τις δικές του σκέψεις και λέξεις, το δικό  του «απεικονιστικό» περίγραμμα του κόσμου. Το μικρό και το μεγάλο στοιχείο, το μερικό και το καθολικό ενυπάρχουν στο ευρύτερο ποιητικό του πράττειν, ακριβώς διότι η ποίηση λειτουργεί ως σύνθεση της ατομικής «μερικότητας» με την καθολική «ολότητα». Η ποίηση δεν ζητάει χάρη, δεν εκλιπαρεί για λίγες σκόρπιες λέξεις, για λέξεις ατάκτως εριμμένες.

 Αντιθέτως, θα λέγαμε πως η ποίηση ανοίγεται στη λήθη και στη μνήμη, στις δυστοπικές εικόνες του κόσμου, προσδοκά το «φίλημα» και την «ανάσα» της λέξης: αυτή η ερωτική τελετουργία δεν αποτελεί  προνόμιο λίγων μυημένων στο χώρο της ποιητικής τέχνης, αλλά κτήμα όλων όσοι «εγγίζουν» την βαθύτερη ουσία της ζωής. Η ποιητική πράξη δεν «διαμεσολαβείται» στο κενό, αλλά ενσωματώνει στοιχεία και χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στο ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, στοιχεία τα οποία «περνούν» μέσα στο χώρο της ποίησης και της ποιητικής γραφής. 

Ο Βαγγέλης Χρόνης αποκωδικοποιεί τις λειτουργίες της ποίησης, «αναζητώντας» εκείνα τα χαρακτηριστικά που της προσδίδουν «ανθρώπινη» ουσία. Ο Βαγγέλης Χρόνης αναζητεί και βρίσκει την «κινούμενη» διάσταση της ποίησης στα αγάλματα, στη σιωπή,  στα διαδρομές του ανθρώπου. «Ιστορίες, συμπτώσεις προπατορικές μυθοπλασίες  προδιαγεγραμμένες υποθέσεις και συσσωρευμένες εμπειρίες μοιάζει να είναι η ζωή μας- αυτή τουλάχιστον που ακολουθούμε. Το μέγεθος της τύχης μας είναι μία άλλη υπόθεση».  

Όπως στη Ρώσικη λαϊκή παράδοση η κούκλα ματριόσκα περιλαμβάνει διάφορα μεγέθη και «ανοίγει» και εκδιπλώνεται σταδιακά, έτσι και η ποίηση του Βαγγέλη Χρόνη  «εκδιπλώνει» σταδιακά τις δικές της τρέχουσες και ενεργές «ροές». «Ιστορίες, συμπτώσεις προπατορικές μυθοπλασίες προδιαγεγραμμένες υποθέσεις και συσσωρευμένες εμπειρίες» αποτελούν προσδιοριστικά στοιχεία, που, βήμα-βήμα, λέξη-λέξη, συνθέτουν και συγκροτούν τον «μύθο» της ποίησης. 

Ο ποιητής «εκδιπλώνει» σταδιακά τις διανοητικές λειτουργίες της ποίησης, και, έτσι όπως η κούκλα ματριόσκα καταλήγει στην πιο μικρή έτσι και ο ποιητής καταλήγει στη μυσταγωγική ουσία και στο πιο μικρό «μόριο» της ποίησης που είναι η λέξη, η λέξη που «αίρει» την τύχη και τους συμβολισμούς της για να προσδώσει νόημα και αξία στη ζωή του ανθρώπου. «Το μέγεθος της τύχης μας είναι μία άλλη υπόθεση», αλλά η ποίηση είναι η δική μας καθημερινή υπόθεση, το διανοητικό «πλέγμα» που εισχωρεί στις ρηγματώσεις που αφήνει πίσω της η ανθρώπινη παρέμβαση. 

Η ποίηση του Βαγγέλη Χρόνη περιλαμβάνει, σε ισόποσες δόσεις, μικρές ιστορίες, μικρά «ψηφιδωτά» που «εγχαράζονται» στο προτσές της ποίησης. «Μοναχικός και μόνος ο θεατρίνος στη σκηνή με συντροφιά τα λόγια του ρόλου. Είναι σαν τις λέξεις στο βιβλίο του ποιητή. Όταν δεν διαβάζονται είναι και αυτές μοναχικές σχεδόν νεκρές στην σκιά των διπλωμένων σελίδων. Δέσμιοι και οι δύο στον ίσκιο των λέξεων  και της βουβής ερημιάς τους».  

Όπως ο ποιητής παίζει με το σώμα, με το βλέμμα και με την κίνηση, έτσι και ο ποιητής «παίζει» και χρησιμοποιεί τις λέξεις που δημιουργούν την δική του ποιητική «σφαίρα». Αυτή η ποιητική «σφαίρα» όμως δεν πρέπει, δεν μπορεί να είναι «αποστεωμένη», «στεγνή» και περιχαρακωμένη, αλλά «ζώσα» και ενεργή, καύσιμη ύλη για την πλέρια νοηματοδότηση του κόσμου και της ζωής των ατομικών και συλλογικών «υποκειμένων». Ο ποιητής έρχεται να μας υπενθυμίσει τον κοινωνικό ρόλο και την κοινωνική λειτουργία της ποίησης, μία λειτουργία διανοητική και κοινωνική συνάμα, καθότι ο ποιητής-παραγωγός «καλεί» στο δικό του «όλον» τα «υποκείμενα-αναγνώστες». 

Ο ηθοποιός, ο άμεσος δρών που ποιεί ήθος προτάσσει την θεατρική κίνηση του σώματος του. Το καθάριο βλέμμα και η σιωπή, η «δραματουργία» της κίνησης δύνανται να αποτελέσουν ερμηνευτικά «εργαλεία» προσέγγισης της θεατρικής «κανονικότητας». Το θέατρο είναι η τέχνη που αίρει τις κατεστημένες νόρμες και στάσεις, ανάγοντας τον άνθρωπο στο επίκεντρο της δράσης του και τον ηθοποιό στο κέντρο της σκηνής. 

Η ποίηση είναι η τέχνη που αναδεικνύει τις αντιφάσεις και τις πολλαπλές εκφάνσεις του ανθρώπινου βίου, η τέχνη που με οξυμμένα κριτήρια «συλλαμβάνει» τις μεταβολές και τις κοινωνικές αλλαγές, η τέχνη που «κυοφορεί» το πάντα απρόβλεπτο και το πάντα μοναδικό. Κανείς δεν γνωρίζει εκ των προτέρων ποιες είναι οι σκέψεις του ποιητή, ποιες είναι οι λέξεις που θα καταθέσει στο χαρτί ως πνευματικό μόχθο εργασίας. Μοναδικός και κοινωνικός συνάμα «καλεί» τους αναγνώστες στο δικό του «κόσμο», στον κόσμου όπου η ποίηση έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο.  

Οι καθάριες λέξεις που αποτυπώνονται στο χαρτί αποτελούν το εργαλείο της επικοινωνίας του ποιητή με τους αναγνώστες. Και αυτή την βαθιά ανθρώπινη και ανθρωπολογική διάσταση της ποίησης μας υπενθυμίζει ο Βαγγέλης Χρόνης. Η ποίηση λειτουργεί και ως μία αμφίδρομη μορφή επικοινωνίας μεταξύ ποιητή-παραγωγού και μύστη-αναγνώστη. 

Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί ως γέφυρα συνάντησης της λέξης του ποιητή με την σκέψη του αναγνώστη. Και ο ποιητής Βαγγέλης Χρόνης «εδαφικοποιεί» και «εντάσσει» τις λέξεις του στο μακρύ ποιητικό πεδίο, επιδιώκοντας και ψάχνοντας την αμφίδρομη επικοινωνία, την κατάργηση των μακρινών συνόρων, την κάλυψη της απόστασης που χωρίζει αρχικά τον αναγνώστη και τον ποιητή. Ως ένας «ηθοποιός» της ποίησης παράγει λέξεις που θα συνθέσουν μία νέα ανθρώπινη «κινησιολογία». 

Η ποιητική του συλλογή ‘Η ευθύνη του Μαΐου’ αποτελεί εξαρχής μία προσπάθεια συγκρότησης μίας ανθρώπινης «κινησιολογίας» με οδηγό και θεμελιώδες εργαλείο την ποίηση, την ποίηση που ενώνει λέξεις και γεφυρώνει χάσματα. ‘Η ευθύνη του Μαΐου’ «εδαφικοποιείται» στο πλαίσιο του «κρισιακού» παρόντος, «ενθυλακώνει» πράξεις, «επικοινωνεί» με το όλον. Δεν επιζητεί το απλό κι επιφανειακό κοίταγμα αλλά την βαθύτερη διείσδυση στα «νάματα» της ποίησης. «Ένας κόσμος ολάκερος γεμάτος θάλασσες, στεριές ήλιους,  φεγγάρια άστρα αμέτρητα· μια γιγάντια εικόνα είμαστε όλοι και όμως χωράμε σ’ ελάχιστες λέξεις. Όλα τ’ άλλα στολίδια είναι και λούσα για να ξεγελιόμαστε».  

Αυτό είναι ακριβώς είναι το καθημερινό απείκασμα  της ποιητικής συλλογής ‘η ευθύνη του Μαΐου’: η ποίηση που «χωρά μέσα σ’ ελάχιστες λέξεις». ‘Η ευθύνη του Μαΐου’ «εκδιπλώνεται» ξεδιπλώνεται ως άλλη ματριόσκα, καταλήγοντας στη λέξη ή στις λέξεις που συγκροτούν το νόημα της ποίησης που «κανονικοποιεί» την βασική ανθρώπινη ανάγκη και «απεντάσσει» τα περιττά και υπερβολικά στοιχεία. Η κίνηση του ηθοποιού που  «εκδιπλώνει» και γνωρίζει σταδιακά τον ρόλο του, προσομοιάζει στην ποίηση του Βαγγέλη Χρόνη που σταδιακά και σελίδα-σελίδα αποκαλύπτει τον «κήπο» με τα «χρώματα» και με τα «αρώματα» της ποίησης του. 

Οι θρυμματισμένες πράξεις ενώνονται μέσω της ποίησης. ‘Η ευθύνη του Μαΐου’ είναι η ευθύνη του ποιητή μπροστά στις ανάγκες του καιρού του, εκεί όπου το βραχυπρόθεσμο συναντά το μακροπρόθεσμο στοιχείο της ποίησης. Οι ποιητές είναι εδώ, παρόν στην διακεκαυμένη ζώνη της εποχής μας, της εποχής που δεν στερείται ποιητές και ποίηση αλλά εκείνες τις λέξεις που «εγκιβωτίζουν» τις κοινωνικές της λειτουργίες. 

‘Η ευθύνη του Μαΐου’ δεν «νοτίζει» απλά λέξεις αλλά μνήμες στο πεδίο της ζωής, εκεί όπου κρίνεται καθημερινά η ποίηση ως συμβάν.